Sindirim Sistemi

Sindirim sistemi yiyeceğin vücuda alınımı,sindirilmesi,gerekli besinlerin ve enerjinin absorbe edilmesi ve atık maddelerin vücuttan atılmasını sağlar.Sindirim sisteminde yer alan organlar ağız,yutak,yemek borusu,mide,ince bağırsak,kalın bağırsak,rektum ve anüstür.Sindirime yardımcı organlar ise karaciğer,pankreas ve safra kesesidir.

Stoma Ostomi Nedir?

Stoma : Ağız,açıklık anlamında yunanca kökenli bir kelimedir.
Ostomi : Bir açılma,ağızlaştırma oluşturmak amacıyla yapılan cerrahi işlemlerin genel adıdır.

Bağırsak stomaları cerrahi müdahale ile ince
veya kalın bağırsağın bir bölümünün karın
duvarına ağızlaştırıldığı yapay bir açıklıktır.
2'ye ayrılır.

1. Kolostomi
2. İleostomi

Kolostomi

Kalın bağırsağın karın duvarına ağızlaştırılmasıdır.Geçici ya da kalıcı olabilir.

Kolostomiler kalın bağırsağın üzerindeki açıldığı yere göre isimlendirilirler.

• Stoma makattan ne kadar uzakta ise dışkı o derece suludur.
• Genellikle vücudun sol alt tarafına açılır.
  
  

  Çıkan Kolostomi	Yatay Kolostomi	İnen Kolostomi	Sigmoid Kolostomi

İleostomi

İnce bağırsağın son bölümünün karın duvarına ağızlaştırılmasıdır.Genellikle karnın sağ alt kısmına açılır.İleostomiden gelen bağırsak içeriği kalın bağırsağa uğramadığından daha fazla miktarda,sıvı halde ve asidik olduğundan da yakıcı niteliktedir.

Stomanın Değerlendirilmesi

Stomanın boyu, genişliği,rengi stomanın tipine göre değişebilir.Normal şartlarda stoma ağız içi mukozası gibi parlak pembe,kırmızıya yakın renktedir. Stoma yapısında sinir yoktur bu nedenle ağrı hissedilmediği gibi gaz ve dışkı çıkışıda kontrol edilemez. Damar açısından zengin olduğundan silme esnasında hafif sızıntı şeklinde kanama da olabilir.
Stoma ameliyat sonrası ilk günlerde ödemlidir (şiştir) Ödem 6-8 hafta içinde küçülür. Stoma çevresindeki deriye peristomal bölge adı verilir. Kızarıklık ve tahrişin olmaması için dışkının deriye teması engellenmelidir.

Stoma Ostomi Bakımı

1. Stoma torbanızı değiştirme sırasında kendinize rahat bir ortam sağlayınız.
2. Ellerinizi yıkayınız.
3. Kullanacağınız tüm malzemeleri kolay ulaşabileceğiniz bir yere hazırlayınız.(Çöp poşeti, ılık su, havlu kağıt-peçete-sargı bezi, sabun, adaptör, torba, pasta, eğri uçlu makas)
4. Adaptörü değiştirmeden önce torbayı boşaltınız.
5. İşlem sırasında sırt üstü yatabileceğiniz gibi ayakta ve oturarakda değiştirebilirsiniz.
6. Eldiveninizi giyiniz.
7. Adaptörü cilde yapışmış olan üst tarafından tutarak yukarıdan aşağıya doğru bir elinizle cildi destekleyerek ciltten ayırınız.
8. Adaptörün ciltten kolay ayrılması için adaptörün çevresi ılık su ile ıslatılabilir.
9. Stoma ve çevresi ılık sabunlu su ile temizlenir.Gazlı bez yada yumuşak kağıt havlu kullanılabilir.Stoma çevresinin kuru olması önemlidir.
10. Stoma çapı stoma cetveli yardımıyla ölçülür.
11. Adaptör stomaya uygun ölçüde eğri makas yardımıyla kesilir.
12. Adaptör kesilirken stoma çapından 2 mm büyük kesilir.Adaptör stoma ölçüsünde kesilirse stomaya zarar verebilir çok genişde kesilmeyecek kesilirse sızıntı söz konusu olabilir.
13. Kestiğiniz adaptörün yapışkan kısmındaki kağıdı çıkartın ve iç kısmına pastayı sürün. Pasta stoma ile adaptör arasında bariyer görevi görüp sızıntıyı önler.Pasta stomanın çevresine de sürülebilir.
14. Adaptörün açıklığı stomayı içine alacak şekilde adaptör cilde yapıştırılır.
15. Parmağınızla adaptörün üzerine hafif bastırarak iyi yapışmasını sağlayınız.
16. Torbanızı adaptöre uygun olacak şekilde takınız.Alttan boşaltmalı torbaların önceden altı kapatmış olun.
17. Torbanın takıldığından emin olun.
18. Stoma bakımını açken yaparsanız dışkı gelmediğinden daha rahat yaparsınız.
19. Bakım sonrası 10-15 dk ayağa kalkmayın adaptör iyi yapışsın.
20. Malzemelerinizi toplayıp eldiveninizi çıkarın ve ellerinizi yıkayın. 

Stoma ile Yaşam

Beslenme

Kolostomili ve ileostomili hastaların yeterli ve dengeli beslenmesi gerekir. Özel bir diyetleri yoktur.
Kilolarını dengede tutmalıdırlar. Kilo değişimleri stoma çapını değiştirebilir. Stoma çapının büyümesi, stomanın içeri kaçmasına ya da stoma çevresinde fıtıklaşmaya yol açar.
Her bireyin yiyeceklere olan tepkisi farklıdır. Beslenme sonrası sorunları en aza indirmek için bazı hususlara dikkat etmek gerekir.

• Ameliyat sonrası ilk 4-6 hafta aşırı gaz yapan, şişkinlik ve ishale neden olan gıdalardan kaçınınız.
• Yiyecekleri düzenli aralıklarla tüketiniz. Küçük parçalar halinde, iyi çiğneyerek lokmalarınızı yutunuz.
• Sizi rahatsız eden yiyecekleri not edin ve diyetinizden çıkarın ya da kısıtlayın.
• Yeni bir yiyecek deniyorsanız az miktarda ve tek başına alınız.
• Aynı gün içinde birden fazla, farklı yiyecek almayınız. Eğer rahatsızlanırsanız hangisinin olduğunu anlayamazsınız.

Kolostomisi olanlar kabızlıktan korunmak için

• Hazır gıdadan uzak durmalı
• Yenilen sebze ve meyve miktarı artırılmalı
• Hafif egzersizler yapılmalı
• Kepekli yiyecekler tüketilmeli

İleostomisi olanların dikkat etmesi gereken durumlar

• Günde en az 2 lt su içmeli
• İshale neden olan gıdalardan çok tüketilmemeli (lahana, taze fasülye, ananas, portakal gb)
• Lifli gıdalar iyi çiğnenmeli

Gaz Çıkarma

Stomalı bireyler gaz çıkışını kontrol edemezler. Bu nedenle gaz oluşumuna neden olan veya arttıran durumlardan kaçınmaları gerekir.

• Çok hızlı yemek yemeyiniz ve yiyecekleri iyi çiğneyiniz
• İçecekleri bir defada hızlı içmeyiniz, yudum yudum içiniz.
• Öğünlerde aşırı yemeyiniz, sık sık ve küçük porsiyonlar halinde yiyiniz.
• Yemek yerken konuşmayınız.(Konuşmak hava yutulmasına neden olur.)
• Sigara içme, sakız çiğneme, ağız yoluyla nefes alma, pipet kullanma gibi havanın büyük miktarda yutulmasına neden olan durumlardan kaçınınız.
• Yemeklerinizi düzenli olarak yemelisiniz. (Bağırsağın boş olması gaz üretiminin artmasına neden olur) Öğün atlamayınız.
• Gaz oluşumunu artıran yiyecek ve içeceklerin alımını azaltın.

Koku

Stomalı bireyler torbalarından hoş olmayan koku gelecek endişesiyle kendilerini sosyal hayattan geri çekerler. Bunu engellemek için dikkat edilecek noktalar:

• Torbanızın temizliğini düzenli olarak yapıp iyi yerleştirin.
• Filtreli torba kullanın
• Diyetinizde kokuyu önleyecek yiyecekleri artırın(yoğurt, kefir, maydonoz, nane, karanfil)
• Kokuyu artıran yiyeceklerden uzak durun.
• Kokuya neden olan ilaç /vitamin kullanıyorsanız, doktorunuz ile konuşarak farklı ilaç kullanın.

İshal (Diyare)

İshal özellikle ilesotomili hastalarda kolostomililere göre daha fazla karşılaşılır.
Nedenleri:

1. Diyet: Posa içeriği yüksek gıdaların fazla tüketilmesi
2. İlaçlar: Özellikle bazı antibiyotikler
3. Enfeksiyon: İyi yıkanmamış, temizliğinden emin olunmayan gıdaların alımı
4. Radyoterapi tedavisi sırasında
5. Bazı bağırsak hastalıkları

Dikkat edilmesi gereken hususlar

• Başka sağlık probleminiz yoksa su alımınızı artırınız
• İshal yapan yiyecek ve içeçeklerden kaçınıp ishali önleyen gıdaları tüketiniz.
• Koloslomi irrigasyonu yapmayınız.
• İshaliniz kesilmiyorsa doktora muayene olunuz.

Kabızlık (Konstipasyon)

Kabızlık, kolostomili hastalarda daha sık görülmekle birlikte bireylerde yoğun endişe yaratan bir durumdur. Nedenleri:

1. Hareketsizlik
2. Yetersiz sıvı alımı
3. Dengesiz beslenme ve dışkıyı katılaştıran gıdaların fazla alımı
4. Bazı ilaçlar(Kemoterapi ilaçları-demir ilaçları )

Dikkat edilmesi gereken hususlar

• Yemeklerinizi düzenli, az az ve sık sık yemelisiniz.
• Diyetinizde bulunan sebze, meyve ve kepekli yiyecek miktarını artırın.
• Bol sıvı tüketiniz.
• Düzenli olarak hafif egzersiz yapınız.
• Dışkıyı koyulaştıran yiyeceklerden kaçınınız.

Tıkanma

Tıkanma, kolostomili ve ileostomili hastalarda görülebilen bir durumdur. Sindirimi zor olan yiyecekler, bir defada fazla miktarda besin tüketmek, az çiğneyerek yemekleri yutmak tıkanmaya neden olabilir. Tıkanmaya pis kokulu sulu dışkı gelmesi, bulantı kusma, kramp tarzı ağrı şişkinlik eşlik edebilir.Tıkanmanın oluşmaması için şu hususlara dikkat edilmelidir:

• Günde en az 2lt su içiniz(Başka bir hastalığınızdan dolayı sıvı kısıtlamanız yoksa)
• Azar azar, sık sık besleniniz
• Yiyecekleri küçük lokmalar halinde alıp iyice çiğnedikten sonra yutunuz.
• Sindirilmesi zor yiyecekleri yemeyiniz ya da tüketimini azaltın. (Mısır, mantar, fındık, fıstık, ceviz, kuru üzüm,hindistan cevizi,kurutulmuş meyveler,sucuk,pastırma,salam-sosis gb.)

Tıkanma oluşmuş ise ılık banyo,bol sıvı alımı, yürüyüş önerilmektedir. Bunlara rağmen tıkanıklık devam ediyorsa acil bir durum olup doktora gitmek gerekir.

Renk Değişikliği

Stomadan gelen dışkının rengi, yenilen besinlerle alakalı kırmızı renkte olabilir. Kanama ile karıştırılmamalıdır. Ayırt etmek için:

• Dışkıyı kırmızı renge boyayan besinleri öğreniniz. Bunlar kırmızıbiber, kırmızı renkli jöle, pancar, kırmızı likördür. Renk değişimi besin ile alakalı ise besinin diyetten çıkarılmasıyla renk düzelecektir.
• Diyetteki kısıtlamaya rağmen düzelmiyorsa renk değişikliği ya da emin değilseniz doktorunuza başvurunuz.

Dışkıyı Katılaştıran Besinler

Elma, patates, muz, şeftali, yoğurt, peynir, pirinç lapası, şehriye, havuç, patates püresi

Dışkıyı Sıvılaştıran Besinler

Şeker ve şekerli yiyecekler, kızartma, tam yağlı peynir, yağlı et suları, yağlı soslar, kaymak, kepek ve kepekli yiyecekler, aşırı baharatlı salçalı besinler

Gazı Artıran Besinler

Bezelye, karnıbahar, lahana, brokoli, bürüksel lahanası, taze mısır, nohut, fasülye, pırasa, soğan, yumurta, süt ve süt ürünleri, ağır kokulu peynirler, kavun, turp, salatalık, turşu, limonata, asitli içecekler, kurubaklagiller

Kokuyu Artıran Besinler

BESİNLER Balık, yumurta, soğan, sarımsak, yeşil sebzeler, kurubaklagil, peynir, brokoli, baharatlı yiyecekler

Kokuyu Azaltan Besinler

Yoğurt, yayık ayranı, nane

Sindirimi Zor Besinler

Mısır, mantar, fındık, fıstık, ceviz, kuru üzüm, hindistan cevizi, kurutulmuş meyveler, sucuk salam-sosis gibi besinler meyve çekirdekleri

Giyinme

Stoma torbaları vücuda uyumlu olup özel bir giysi temin etmeye gerek yoktur. Yalnız stomanız bel hizasındaysa, kemer ve beli sıkı pantolon- etek giymekten kaçınınız. Kemerinizin stomanızın altında veya üstünde olmasına dikkat etmelisiniz.

Banyo Yapma

Stoma torbanız takılı iken ya da çıkartıp banyo yapabilirsiniz. Torbalar kısa süreli (10-15 dk) suya dayanıklıdır. Ancak banyo sırasında torbanızın çıkabilme ihtimali az da olsa vardır. Banyo suyunuz aşırı sıcak olmamalıdır. Sabun ve su stomanıza zarar vermez, içine kaçmaz. Bir miktar kaçsa da sorun olmaz.
Kolostomili bireyler torbalarını çıkarıp rahat banyo yapabilirler. İleostomili bireylerde torbanın çıkarılması( geleninin fazla olması sebebiyle) sorun olacağından torbayla banyo yapmaları önerilir.
Stomanızı temizlerken keselemeyiniz. Cilt ve stomayı yumuşak hareketletle sabunlu suyla temizleyiniz.

Fiziksel Aktivite

Ameliyat sonrası kendinizi iyi hissettiğinizde yaklaşık 6-8 hafta sonra doktorunuzun izni ile ağır olmayan hafif sporlar yapabilirsiniz. Yürüyüş, yüzme, masa tenisi,koşu,golf hafif sporlara girerken karın kaslarını zorlayan halter,boks,güreş ağır sporlara girmektedir.Spora başlamadan önce torbanızı boşaltın.Ağır kaldırmamaya dikkat edin.

İşe Dönme

Ameliyattan 6-8 hafta sonra doktorunuzun izni ile ağır fiziksel güç gerektiren iş olmamak kaydıyla çalışabilirsiniz. İşyerinin tuvaletinde stoma temizliği için malzemeler bulundurulmalıdır.

Seyahat

İyileştiğiniz ve stoma bakımını yapabildiğiniz sürece istediğiniz yere seyahat edebilirsiniz.

• Yolculuğa çıkmadan torbanızı boşaltın.
• Emniyet kemerinizi stomanızın üzerine getirmeyin.
• Acil durumları göz önüne alıp fazla miktarda malzemeyi yanınıza alın.
• Valizin bagajda kaybolma ihtimali ile el çantanıza da malzeme koyun.
• Gazlı ya da asitli yiyecekler tüketmeyin.
• Seyahatinizi uçak ile yapıyorsanız basınçtan dolayı gaz oluşumu artabilir. Torbanızı sıkı sık kontrol ediniz.
• Gittiğiniz yerde çeşme suyu içmemeli ve şişe suyu kullanmalısınız. Hatta stomanızı temizlerken de şişe suyu kullanınız.
• Denize ya da havuza girerken desenli mayo seçebilirsiniz. Bayanların bikini yerine tek parça mayoları, bayların şort tipi mayoları seçmeleri önerilir.
• Denize gireken stoma kepi kullanılması önerilir.

İlaç Kullanımı

Doktor önermeden ilaç kullanmamalısınız. İlaç başlanacağı zaman doktorunuza ostominiz-stomanız olduğunu söyleyiniz. Alınan ilaçlar ishal,kabızlık yapabildiği gibi renk değişikliği de yapar. İlaç alırken dışkıda değişiklik söz konusu olabilir.

• Antibiyotikler,Vitaminler .............. Kokuya neden olur
• Antideprasanlar, Demir Preparatları, Antihistaminikler ........ Kabızlık yapabilir
• Narkotik analjezikler,Antiparkinsonistler
• Antibiyotikler,Kemoterapi Ajanları .............. İshal yapabilir
• Demir hapları(siyah) ............... Renk değişikliği
• Antibiyotikler(yeşil-gri) yapabilir.

Geçmeyen ishal ve kabızlıkta doktora başvurunuz.

İbadet

Diyanet kurumu stomalı olmanın, abdest almak ve namaz kılmak için bir engel oluşturmadığını belirtmiştir. Stomanızın olması oruç tutmanıza engel değildir. Fakat oruç yetersiz sıvı alımına, bağırsaktaki sıvının azalmasına ve bulantıya neden olur. Bunlar göz önünde bulundurulup doktorun izniyle hareket etmek gerekir.

Cinsel Yaşam

Stoma normal cinsel hayatınızı sürdürmeye engel değildir. Fakat geçirilen ameliyata göre yaşanılan psikolojik etkinin yanı sıra cinsel fonksiyonu sağlayan sinirlerde de hasar gelişebilir ve buna bağlı sorunlar ortaya çıkabilir. Bunlar, kadınlarda cinsel ilişki sırasında ağrı, cinsel organın iç yüzeyinde daralma ve kuruluk, erkeklerde ise sertleşmede zorluk ya da boşalmada problemler gibi durumlardır. Böyle bir durumda doktora danışmalısınız.
Vücudunuzdaki değişim, endişeleriniz psikolojinizi muhakkak etkilemiştir. Eşiniz ile duygularınızı paylaşmak ve onun endişelerine de cevap vermeniz ikinizi de rahatlatacaktır. Karşılıklı anlayış ve sevgi sorunlarınızı çözmeye yardımcı olacaktır. Mümkün olduğu sürece özel anlarınızda torba kılıfları, küçük torba, kep ya da tıpa kullanabilirsiniz.

Hamilelik

Tıbbi bir sakınca olmadığı takdirde doktor kontrolünde hamile kalabilirsiniz. Eğer gebelikten korunmak için doğum kontrol hapı kullanıyorsanız, hapın ince bağırsaktan emilmeden dışkı ile atılacağını düşünerek başka yöntem seçmelisiniz. Bebeğinizi emzirmede sakınca yoktur. Bebeğinizi emzirmeden önce torbanızı boşaltmalısınız.